autor: Monika Stempień
Geneza pojęcia
 |
Źródłosłów jest niejednoznaczny. Sam termin zaczyna upowszechniać się w połowie XIX wieku, chociaż już w 1807 roku w „Słowniku języka polskiego” Samuela Linde możemy znaleźć definicję. Według autora, kresy to określenie ziem opartych o rzeki Dniestr i Dniepr, oddzielające hordy tatarskie od Rzeczypospolitej. Pojęcie pojawia się także w poemacie Wincentego Pola „Pieśń o ziemi naszej”. Sama interpretacja pojęcia jest szeroka. To ojcowizna - ojczyzna, którą za wszelką cenę należy utrzymać w polskich rękach, co nabiera szczególnego znaczenia w czasie zaborów. Na przestrzeni kolejnych lat, to rodzaj narodowej legendy, mit utraconej Arkadii oraz przedmurza chrześcijaństwa i cywilizacji zachodniej. Po II wojnie światowej, dodatkowo pojawia się bolesne wspomnienie, związane ze zbrodnią katyńską i rzezią wołyńską. W wyniku zmiany powojennych granic dołącza narracja o ziemiach utraconych, na których obecni Polacy walczą o zachowanie swojego języka, kultury a przede wszystkim pamięci historycznej, co jest w komunistycznej rzeczywistości swoistym bohaterstwem. |
Rys historyczny
Układ w Krewie, to pierwszy akt formalno-prawny wyznaczający cezurę oficjalnych stosunków polsko-litewskich. W 1385 roku według interpretacji panów polskich doszło do przyłączenia Wielkiego Księstwa Litewskiego do Korony Królestwa Polskiego. Kolejne daty przełomowe tworzą stadialne fuzje personalne, aż do zawarcia unii lubelskiej o charakterze realnym w 1569 roku, której następstwem jest powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Kolejna istotna zmiana to rok 1791czyli uniformizacja państwa wynikająca z postanowień Konstytucji Trzeciego Maja. Po I wojnie światowej, kiedy Polska walczy o granice i odzyskują pełną suwerenność ziemie wschodnie stają się Kresami Wschodnimi II Rzeczpospolitej, obejmujące Wileńszczyznę, zachodnią Białoruś i Galicję Wschodnią (zachodnia Ukraina). Porządek polityczny po kolejnej wojnie - ład jałtańsko- poczdamski zmieniając nasze granice, oddaje kresy Związkowi Radzieckiemu.
